Thảo luận vấn đề về Windows có những tiện ích gì ?

Vì bài này mình tìm hiểu tập hợp từ nhiều nguồn nên bài viết hơi dài nên mình sẽ viết trong 1 toppic mới !

Bộ tiện ích

Cả Norton SystemWorks của Symantec lẫn Fix-It Utilities 99 của Mijenix đều là những bộ công cụ đa năng hoàn hảo. Norton được chọn là Sản Phẩm Ưa Chuộng Nhất nhờ có trình xóa ứng dụng. Nhưng nếu bạn cần một trình quản lý file "số một" thì hãy mua Fix-It Utilities 99, trong đó có một bản PowerDesk Utilities 98.

Chẩn đoán

Không có sản phẩm tốt nhất. Nếu bạn đang dùng Windows 98, hãy cứ dùng. Nếu đang dùng Windows 95, hãy nâng cấp lên hệ điều hành mới hoặc mua Norton SystemWorks và dùng bản Norton Utilities trong đó.

Gỡ bỏ ứng dụng

Norton CleanSweep 4.5 được chọn nhờ giao diện dễ sử dụng và khả năng xóa triệt để các file chương trình cũ (ngay cả những ứng dụng mà thiết kế không cho phép xóa). Tuy nhiên, bạn mua nó như một phần của bộ Norton SystemWorks thì hơn.

Nén tập tin

Hai sản phẩm tốt nhất là WinZip 7 (không có trong ảnh) và PKZip for Windows phiên bản 2.6. Cả hai đều cho phép nén và giải nén file để lưu dự phòng (backup), lưu trữ, di chuyển, gửi e-mail, hoặc chép lên đĩa mềm, tất cả đều nhẹ nhàng và nhanh chóng.

Ngăn ngừa sự cố

Không có sản phẩm tốt nhất. Để phòng ngừa sự cố, bạn hãy mua Norton CrashGuard như một phần của bộ Norton SystemWorks. CrashGuard chắn thành công các sự cố của trình ứng dụng trước khi chúng kịp làm trục trặc cả hệ thống, đồng thời cho bạn kích hoạt lại và lưu dữ liệu từ các ứng dụng bị hỏng đó.

Quản lý file

Nếu bạn đang điên đầu vì Windows Explorer, hãy mua một bản PowerDesk Utilities 98 của Mijenix (nằm trong bộ Fix-It Utilities 99). Nó dễ sử dụng và tích hợp tốt với Windows, lại cũng là trình quản lý file rẻ nhất trong số được thử nghiệm.

Xem file

Nếu thấy tính năng xem file của Quick View trong Windows chưa đủ, bạn nên chọn một trong hai sản phẩm tốt nhất đồng hạng: Quick View Plus của Jasc và KeyView Pro của Verity. Cả hai đều cho xem và xử lý các file được tạo bởi những ứng dụng mà máy bạn không có.

Hoàn tác và hoàn lại dữ liệu

Với giá 40 USD, Undo & Recover Toolbox 2 tự động theo dõi tất cả các file trên máy kể cả Registry, và cho rất nhiều cách phục hồi các file cũ. Nếu hầu bao cho phép, hãy mua GoBack giá 70 USD, với khả năng "đi ngược thời gian" khôi phục lại một cấu hình hệ thống trong quá khứ để bạn có thể phục hồi dữ liệu bị đe dọa bởi virus hoặc sự cố máy tính.


VÀ ĐÂY LÀ CÁC TIỆN ÍCH CHI TIẾT NÈ :

Các bộ tiện ích trọn gói

Cả Symantec lẫn Mijenix đều trình làng những sản phẩm tốt, nhưng Norton SystemWorks tỏ ra trội hơn.

Nếu nói về các tiện ích, thì các bộ tiện ích trọn gói (suite) hiện có là khá phong phú. Mua một bộ như thế thường hay hơn mua từng sản phẩm riêng biệt, bởi chúng rẻ hơn và trong hầu hết trường hợp là tiện lợi hơn: bạn chỉ cần cài đặt một sản phẩm, làm quen với giao diện và đọc sách hướng dẫn mà thôi. Nhưng các bộ trọn gói cũng có thể quá lớn, ngốn nhiều tài nguyên và làm bạn lẫn lộn lung tung.

Dựa trên thị phần, McAfee Office của Network Associates và Norton SystemWorks của Symantec là những đối thủ nặng ký nhất trong các bộ tiện ích. Theo McAfee thì vào thời điểm bạn đọc bài này công ty sẽ đưa ra phiên bản Office cập nhật gọi là Office 2000 cùng một nhóm tiện ích đi kèm khác. McAfee Office 2000 có khả năng tích hợp cao hơn so với phiên bản trước (xem "Office 2000 của McAfee"). Tuy nhiên, trong lĩnh vực này Norton SystemWorks không giành được giải nhất bởi có một tiện ích mới toanh đầy ấn tượng là Fix-It Utilities 99 của Mijenix.

Bộ tiện ích của Symantec (giá 70 USD) hầu như chẳng thiếu thứ gì. SystemWorks kết hợp cả Norton Utilities, Norton AntiVirus, Norton CleanSweep, Norton CrashGuard 4 và Norton WebServices. Bạn cũng có thể mua một CD-ROM "thưởng kèm" cung cấp thêm một số tiện ích hữu ích, trong đó có Zip-It, Norton 2000 BIOS Test & Fix, Visual Page (một tiện ích cơ bản để thiết kế trang Web), và WinFax Basic Edition. SystemWorks Pro, giá 100 USD, được thiết kế cho các doanh nghiệp nhỏ có bổ sung thêm Norton Ghost (tiện ích lưu dự phòng và "nhân bản" toàn bộ đĩa cứng) và Norton 2000 (công cụ để quét phần cứng, các ứng dụng và dữ liệu nhằm phát hiện các sự cố Y2K tiềm tàng).

Không toàn diện như SystemWorks, nhưng rẻ hơn 20 USD, Fix-It Utilities 99 của Mijenix bao gồm các công cụ kiểm soát, phân tích và tối ưu hóa hệ thống, cũng như xử lý các vấn đề của phần mềm (đặc biệt là sự cố liên quan đến Registry). Nó cũng cung cấp một tiện ích chống virus, kiểm soát sự cố (crash monitor), nhưng hay hơn hết là PowerDesk, trình quản lý file tuyệt hảo của Mijenix (xem "Các trình quản lý file"). Tuy nhiên, Fix-It thiếu công cụ gỡ bỏ ứng dụng và tính năng giống như trong Norton Web Services để cập nhật Windows, các ứng dụng và driver đĩa cứng.

Cài đặt dễ dàng

Cách đây vài năm, cài đặt một bộ tiện ích nhiều khi làm bạn toát mồ hôi. Hầu như bạn luôn luôn phải cài đặt lần lượt từng phần một! Còn hiện nay, việc cài đặt SystemWorks hay Fix-It Utilities 99 so với trước đây quả là "nhanh như chớp".

Trong SystemWorks, một màn hình đơn giản cho phép bạn chọn cài đặt thành phần nào; điều này rất hay vì nếu cài đặt hết thì trọn bộ tiện ích sẽ chiếm đến 122 MB đĩa cứng. Với Fix-It Utilities 99 thậm chí còn đơn giản hơn (PowerDesk Utilities 98 thì cài đặt riêng, cũng trên đĩa CD-ROM đó), mọi thứ đều được cài đặt ngay lập tức và toàn bộ chỉ chiếm có 18 MB.

Cả hai gói đều kèm "đĩa cấp cứu" (emergency disk) để bạn khởi động lại hệ thống ngay cả khi đĩa cứng tưởng chừng hết thuốc chữa. Trong khi cài đặt, bạn tạo đĩa mềm giải cứu (rescue floppy) cần thiết, được tùy biến với các driver đĩa cứng cụ thể mà máy của bạn cần. Ngoài ra, khác với khuynh hướng gần đây của các nhà phát triển phần mềm là chỉ cung cấp sách hướng dẫn trên đĩa, hai bộ tiện ích này lại kèm theo sách in đàng hoàng, dày tới 200 trang, thành thử rất tiện lợi khi ổ đĩa của bạn tạm thời giở chứng.

Sau khi cài đặt, SystemWorks và Fix-It đều tự nguyện kiểm tra các Web site của mình để xem có những cập nhật nào mới nhất, như nâng cấp phiên bản, sửa lỗiẩ.

Chẩn đoán

Phần cốt lõi của mỗi bộ là tính năng chẩn đoán. Cả SystemWorks và Fix-It Utilities 99 đều cho bạn liên tục kiểm soát các thông số thiết yếu của hệ thống như bộ nhớ đang dùng, đĩa cứng còn trống và phần trăm công suất CPU đang được dùng tại mỗi thời điểm. Bạn có thể tự động hóa quy trình kiểm tra hệ thống nhờ một lịch biểu (schedule), trong đó bạn chỉ định cần kiểm tra những gì. Bạn cũng có thể ấn định giới hạn của tài nguyên hệ thống và bố trí sao cho các chương trình sẽ báo động ngay khi một tài nguyên giảm xuống dưới giới hạn này.

Sau khi được cài đặt, mỗi bộ sẽ cho bạn một giao diện tập trung, tuy nhiên Fix-It Utilities 99 được tích hợp tốt hơn. Symantec khá thành công trong việc nối kết các công cụ khác nhau vào trong Norton SystemWorks, nhưng sự khác nhau chủ yếu nằm ở hình thức của mỗi gói phần mềm.

Trong chẩn đoán phần cứng, Fix-It Utilities 99 trội hơn hẳn Norton SystemWorks. Công cụ PC Diagnostics của Fix-It có thể thực hiện hàng loạt thao tác phân tích sâu vào từng phần cứng cụ thể, từ bo mạch chủ cho đến RAM và đĩa cứng. Điều này rất có giá trị, vì bạn sẽ có thể phát hiện các sự cố trước khi chúng bắt đầu trở nên trầm trọng. SystemWorks không có tính năng nào sánh được.

Cả hai bộ đều có các chương trình kiểm soát sự cố. Mặc dù chúng không thể phục hồi trong một số tình huống, chẳng hạn những hỏng hóc phần cứng "bí hiểm" hoặc các chứng bốc đồng của Windows, nhưng các môđun kiểm soát sự cố này vẫn có giá trị. Chỉ với các thông số mặc định, Norton CrashGuard và Mijenix CrashProof 99 cũng đã có thể bảo vệ khá hiệu quả, ngoài ra còn có nhiều thông số tùy biến (chủ yếu dành cho người dùng có trình độ cao).

Chống virus

Do virus ngày càng nhiều và trở nên nguy hiểm hơn, bạn không thể không có một phần mềm chống virus hữu hiệu. Cả hai bộ đều cung cấp các tính năng chống virus tương tự nhau, trong đó có tính năng quét virus liên tục ở chế độ nền (background), quét trong khi hoạt động (chỉ cần nhấn một nút), và dễ dàng cập nhật các file mã nhận dạng virus (hay "dấu hiệu virus") chủ yếu thông qua Web. Cả hai sản phẩm đều cho bạn lên lịch cập nhật file virus và đều quét dữ liệu tải xuống xem có virus không.

Với Norton SystemWorks, bạn được cung cấp miễn phí các bản cập nhật dấu hiệu virus trong vòng một năm. Sau thời hạn này, bạn phải trả 3 USD mỗi năm để có các bản cập nhật. Cũng như Symantec, Mijenix cung cấp miễn phí các bản cập nhật dấu hiệu virus trong vòng một năm.

Cả hai sản phẩm đều làm đẹp lòng khách hàng bởi một số tính năng bổ sung hấp dẫn. Đặc biệt đáng nói là Norton Web Services. Cũng như Oil Change và các dịch vụ cập nhật trực tuyến tương tự, nó phân tích thông số cài đặt Windows, các ứng dụng và driver phần cứng của bạn, sau đó đối chiếu nội dung của hệ thống với cơ sở dữ liệu trực tuyến của nó. Symantec cho biết rằng cơ sở dữ liệu này bao gồm 500 ứng dụng hàng đầu cũng như 250 trò chơi, 10 tiện ích bổ sung trình duyệt (browser plug-in) hàng đầu, 25 ứng dụng shareware và hàng trăm driver phần cứng. Hàng tháng đều có những thành phần mới được bổ sung và cập nhật. Bạn tùy ý chọn những cập nhật mình cần; phần mềm sẽ tải chúng xuống để cho bạn cài đặt. Norton Web Services thậm chí còn cho biết một phần nào đó có cài đặt được không. Norton Web Services cho bạn dùng trong sáu tháng miễn phí; sau thời hạn đó phí đăng ký là 30 USD/năm hay 4 USD/tháng.

Mặt khác, Fix-It lại có PowerDesk, mà chỉ riêng nó đã đủ cho Fix-It ăn đứt SystemWorks đối với một số người dùng. PowerDesk có một số tính năng mà sản phẩm của Symantec không có, như xem và xử lý file, hủy file (file shredding), tiện ích chuyển đổi hình ảnh dành cho 19 dạng thức đồ họa, và một tiện ích giải mã dữ liệu gửi kèm theo e-mail. Khác với SystemWorks, Fix-It chạy được trên cả Windows NT lẫn Windows 95/98.

Các công cụ chẩn đoán

Để phát hiện và xử lý các sự cố phần cứng và phần mềm thông thường, Windows 98 cung cấp đủ đồ nghề cho người dùng. Nhưng nếu bạn phải quản lý nhiều hệ thống hoặc vẫn đang dùng Windows 95, hãy mua Norton Utilities 4 đi kèm với Norton SystemWorks.

Tiện ích System Information cài sẵn trong Windows 98 hẳn có thể cho bạn biết mọi điều cần thiết về phần cứng hay phần mềm trên máy tính của mình. Người ta đã kiểm chứng bốn tiện ích chẩn đoán của hãng thứ ba - CheckIt 98, First Aid Deluxe 2000, Nuts & Bolts 98 và Norton Utilities 4 - nhưng không tiện ích nào trong số đó vượt qua Windows trong việc liệt kê những thành phần phần cứng nào dùng IRQ nào, hoặc xác định nội dung của bộ nhớ hệ thống.

Windows 98 cũng đứng đầu trong việc chẩn đoán và giải quyết các vấn đề phần cứng, như modem trục trặc hay video card bị "nóng lạnh". Sau khi cố tình tạo ra một loạt xung đột phần cứng trong Device Manager, người ta nhận thấy rằng Windows 98 cũng giải quyết được từng ấy sự cố như các tiện ích của hãng thứ ba.

Trong Fix-It Utilities 99, bạn chỉ cần nhấn chuột, Fix Wizard sẽ chạy và cho phép chẩn đoán nhiều thứ. Bạn có thể truy cập mọi tính năng chính từ một vị trí tập trung duy nhất.


Chưa hết, các sản phẩm thứ ba còn phạm phải nhiều sai lầm ngớ ngẩn trong khi thử xác định những vấn đề sơ đẳng. Chẳng hạn, khi ngắt cáp song song của máy in rồi yêu cầu CheckIt xử lý vấn đề, tiện ích này lại tuyên bố đã kiểm tra máy in rồi! Sau đó nó đề nghị chạy DiskCleanup, Defrag và ScanDisk trong Windows 98, toàn là những bước chẳng liên quan gì hết. Còn sau khi chạy quy trình kiểm tra của First Aid, lại nhận được thông báo rằng máy không có driver cho card âm thanh và vấn đề này rất "nghiêm trọng"; lẽ ra chương trình phải biết là trên máy chẳng hề có card âm thanh nào cả (các sản phẩm CheckIt, Nuts & Bolts và Windows 98 đều nhận ra điều này). Nuts & Bolts cũng chẳng kém: nó cho biết rằng modem làm việc "tối ưu" ngay cả khi thiết bị đã tắt!

Một công cụ thứ ba - Disk Doctor của Norton Utilities - làm việc tốt hơn Windows trong việc giữ cho đĩa cứng làm việc trơn tru. Nó có thể xử lý nhiều lỗi mà ScanDisk của Windows không làm được, chẳng hạn như các sự cố với một mẩu tin khởi động hay bảng phân vùng (partition table) của đĩa. Norton Speed Disk linh hoạt hơn Disk Defragmenter của Windows. Chẳng hạn, nó có thể chuyển các file vừa được mở gần đây nhất sang vùng dễ truy cập nhất trên đĩa cứng.

Các sự cố phần mềm

Tuy nhiên, Windows 98 lại không đủ sức, và First Aid, Norton Utilities và Nuts & Bolts thì hữu hiệu hơn trong việc chẩn đoán các lỗi trong Registry, shortcut đến các file bị mất hoặc đã chuyển đi nơi khác, những mớ hổ lốn còn sót lại sau khi một số chương trình bị xóa, các DLL bị thất lạc, những liên kết giữa các file bị phá vỡ, cũng như nhiều vấn đề khác liên quan đến phần mềm.

SystemCheck trong bộ Norton Utilities sẽ kiểm tra hệ thống giùm bạn và liệt kê các vấn đề phát hiện được. Tại điểm này bạn có thể lệnh cho chương trình tiến hành sửa lỗi hoặc tự bạn làm lấy.


First Aid và Norton Utilities đều tự động quét hệ thống để phát hiện các vấn đề hiện tại và tiềm tàng của Windows. Sau khi quét, mỗi tiện ích đều cho bạn quyết định cần xử lý vấn đề nào, còn vấn đề nào cứ để nguyên không đổi. Nếu bạn chọn xử lý mọi thứ, nó sẽ cố làm cho được; sau đó sẽ cho bạn danh sách mới gồm những vấn đề chưa giải quyết được, đồng thới mách những thủ thuật để bạn tự làm lấy. Trên máy thử, cả First Aid lẫn Norton đều phát hiện được trên 100 vấn đề chỉ nội trong Registry; trong khi Registry Checker của Windows 98 chẳng tìm được cái nào! Nuts & Bolts cũng tìm được hơn 100 vấn đề, nhưng quy trình AutoFix của nó chỉ giải quyết được một ít mà thôi.
Office 2000 của McAfee

Vừa qua, McAfee thông báo rằng họ đang chuẩn bị tung ra phiên bản mới của Office. Phiên bản Office 2000 này hiện chưa có để xem xét, nhưng công ty đã cho biết sản phẩm này nhắm tới mục đích gì.

Theo Tracy Huver, giám đốc sản phẩm của Network Associates chịu trách nhiệm về McAfee Office, Office 2000 mới được bán trên thị trường với giá 59 USD. Phiên bản mới sẽ loại bỏ một vài tiện ích khỏi bộ Office hiện tại, trong đó có Pretty Good Privacy, Hurricane (tối ưu hóa Windows), và Guard Dog (bảo mật Internet). Huver cho biết rằng nhiều thành tố của ba tiện ích này trùng lặp với các tính năng hiện có trong các thành phần khác của bộ tiện ích.

Vậy trong bộ McAfee Office 2000 còn lại sáu tiện ích: First Aid 2000 (sửa chữa trong trường hợp khẩn cấp), Nuts & Bolts (phân tích, tối ưu hóa, bảo mật dữ liệu và kiểm soát sự cố), Oil Change (cập nhật phần mềm và driver thông qua Web), Uninstaller (gỡ bỏ ứng dụng), VirusScan (phát hiện virus và sửa chữa) và 2000 Toolbox (kiểm tra Y2K).

Theo Huver, thay đổi lớn nhất trong McAfee 2000 là một giao diện hoàn toàn mới (vẫn chưa được đặt tên) thay cho McAfee Office Central, là giao diện chính mà qua đó người dùng có thể truy cập các thành phần khác trong bộ. Giao diện này sẽ cho phép các thành phần tích hợp với nhau nhiều hơn.

Hầu hết các tiện ích không có thay đổi gì cơ bản trong Office 2000. Duy 2000 Toolbox là ngoại lệ, sẽ được cập nhật để làm việc với Microsoft Office 2000 và Windows 2000.

Nếu chạy Windows 98 và hệ thống chẳng mấy khi trục trặc, có lẽ bạn không cần một tiện ích chẩn đoán độc lập. Còn nếu bạn chạy Windows 95, các công cụ chẩn đoán này là lý do rất chính đáng để nâng cấp lên Windows 98. Nếu bạn vẫn thích trung thành với hệ điều hành cũ, Norton Utilities 4 là lựa chọn tốt nhất trong việc phát hiện và xử lý các sự cố phần mềm.

Các trình gỡ bỏ ứng dụng

Nếu bạn cần một tính năng xóa file mạnh hơn Add/Remove Programs của Windows 95/98, thì CleanSweep của Symantec là trình xóa tốt nhất; nhưng bạn nên mua nó như một phần của Norton SystemWorks.

Một ứng dụng cũ mà bạn không muốn dùng nữa cũng tựa như con quái vật trong bộ phim kinh dị. Bạn cứ đinh ninh mình đã diệt được nó, thế nhưng khi khởi động máy lần sau, nó vẫn cứ lù lù ở đó, với một biểu tượng trên Desktop hay một tùy chọn của menu Start.

Nếu đang dùng Windows, nghĩa là bạn đang có trong tay công cụ khá tốt để gỡ bỏ tận gốc một ứng dụng. Tiện ích Add/Remove Programs trong Control Panel làm việc khá hữu hiệu, nếu ứng dụng mà bạn muốn xóa được thiết kế một cách hợp thức. Nhưng nếu nhà sản xuất phần mềm không chú ý thiết kế sao cho có thể xóa ứng dụng này, Add/Remove Programs cũng chẳng giúp được bao nhiêu.

"Bạn có chắc không, có thật là chắc không?" CleanSweep của Norton đưa ra hàng loạt cảnh báo trước khi xóa hẳn file.


Chính vì vậy mới ra đời các trình gỡ cài đặt (uninstaller), nghĩa là tiện ích giúp diệt tận gốc các chương trình bạn không còn sử dụng ra khỏi hệ thống ("diệt tận gốc" ở đây xin hiểu là xóa hẳn các DLL không còn cần thiết ra khỏi thư mục Windows/System, cũng xóa luôn các shortcut khỏi menu Start). Những tiện ích này có thể quét đĩa cứng của bạn để xem còn rơi rớt lại file nào cần xóa hay không.

Người dùng bình thường hiếm khi cài đặt cái gì mới, càng không bao giờ thêm ứng dụng mới vào hệ thống, do đó hẳn cũng không cần một công cụ xóa độc lập. Nhưng những ai thường sử dụng các phần mềm shareware và liên tục thêm những chương trình mới , cũng như người trung thành với các ứng dụng cũ thì ắt hẳn là cần.

Cài đặt

Các tiện ích UnInstaller 5.1 của McAfee, Remove-It 98 của QuarterDeck, WinDelete 5 của IMSI và CleanSweep 4.5 của Norton đã được xem xét với ba cách: thứ nhất, cài các ứng dụng "đàng hoàng" (nghĩa là được thiết kế để có thể xóa được) vào máy rồi dùng các tiện ích này để xóa chúng. Sau đó, yêu cầu các tiện ích diệt tận gốc một số chương trình cũ của Windows 3.x vốn không dễ gì xóa. Cuối cùng, xóa các thư mục ứng dụng khỏi đĩa cứng để xem các tiện ích này có dọn sạch được những gì còn sót lại hay không. Cả bốn trình gỡ trên đều làm việc tốt hơn nếu bạn kích hoạt chúng trước khi cài đặt các ứng dụng mới, chúng sẽ thông minh hơn và tự biết những gì cần xóa.

Sau khi thử nghiệm, Norton CleanSweep 4.5 vượt hẳn lên thành sản phẩm tốt nhất (Best Buy). Nó theo dõi chính xác các file được cài đặt và xóa chúng vừa nhanh vừa hữu hiệu. Đặc biệt, nó xóa rất tốt các ứng dụng cũ mà lẽ ra theo thiết kế là không thể xóa. Giao diện nhạy cảm và dễ điều khiển.

Các công cụ xóa khác hữu ích hơn trong một số trường hợp. Nếu bạn cần giải phóng một không gian trống ổ đĩa để lấy chỗ tải xuống từ Internet hay nạp ứng dụng mới chẳng hạn, thì SpaceMaker Wizard của McAfee UnInstaller sẽ tính xem bạn cần bao nhiêu khoảng trống đĩa, sau đó tìm và xóa các file không dùng nữa.

Remove-It 98 đặc biệt hữu hiệu trong việc xóa các file "lưu lạc" của những chương trình không được theo dõi khi cài đặt. Nó chạy nhanh, đáng tin cậy trong việc theo dõi dữ liệu tải xuống từ Internet, cache file và cookie. Nhưng giao diện của Remove-It lại rối rắm, gây nhầm lẫn một cách không cần thiết.

WinDelete 5 thì tốt đối với người mới bắt đầu, bởi khi chạy ở chế độ cơ bản, chương trình không cho bạn xóa các file hệ thống thiết yếu. Chế độ cơ bản cũng cho nhiều hướng dẫn hơn, dưới dạng các "thuật sĩ trợ giúp" trong việc xác định những file không cần thiết. WinDelete có cả một tiện ích chống virus gọi là InocuLAN. Tuy nhiên, khi thử nghiệm, WinDelete lại bỏ sót những file mà các chương trình khác phát hiện được, ngay cả khi nó đã có theo dõi quá trình cài đặt.


Các trình nén

Cả hai bộ tiện ích đã kiểm chứng đều có tiện ích nén. Nhưng nếu bạn không định mua trọn bộ, hãy mua WinZip 7 hoặc PKZip.

Một tiện ích nén file tốt là không thể thiếu với bất cứ ai, từ lính mới cho tới chuyên gia. Những tiện ích này cho phép bạn tạo một file lưu (archive file) (thường được gọi là file .zip) bao gồm một hoặc nhiều file thông thường dưới dạng nén. Ngoài lợi ích hiển nhiên là tiết kiệm không gian đĩa cứng, các file lưu này, do nhỏ hơn, nên cho phép bạn nạp lên và tải xuống nhanh hơn, kết hợp một nhóm file vào một file lưu duy nhất dưới dạng nén, và chép những file lớn lên nhiều đĩa mềm. Một số chương trình nén file (như PKZip, WinZip và NetZip) cũng hoạt động như là những tiện ích lưu dự phòng (backup) thực thụ.

PKZip for Windows cho bạn rất nhiều tùy chọn nén file. Nếu bạn nhấn vào ZIP if archive bit set, sản phẩm này sẽ trở thành một tiện ích lưu dự phòng (backup) thực thụ.


Windows không cho bạn cách thức để nén từng file đã chọn - tiện ích nén đĩa DriveSpace của Windows không thể nén từng file một. Tuy vậy, cũng may là hầu hết các trình quản lý file (file manager) thứ ba (xem "Các trình quản lý file") cũng cung cấp tính năng nén file, cho nên nếu có ý định mua một trình quản lý file, có lẽ bạn không cần một tiện ích nén file chuyên dụng nữa. Bù lại, các công cụ nén chuyên dụng thường có những tính năng bổ sung hữu ích, chẳng hạn trong NetZip có tính năng cho phép phục hồi một phiên tải xuống từ Internet bị gián đoạn, tính năng này không có trong những phiên bản được đưa vào các trình quản lý file. Và nếu không cần trình quản lý file, thì tiện ích nén file sẽ có ích hơn nhiều.

Những tiện ích nén tốt nhất đều chạy nhanh và dễ sử dụng. Bài này đề cập tới năm tiện ích mới nhất và tốt nhất. Một số loại file dễ nén hơn những loại khác, vì vậy trong thử nghiệm, người ta đã tập hợp 15,7 MB gồm nhiều loại file khác nhau: một bảng tính Excel 5,7MB, một file Microsoft Word 2MB, 3 MB ảnh bitmap, một file dữ liệu 1,7 MB từ Microsoft Money, và 4 MB gồm các chương trình thực thi. Sau đó cho từng tiện ích nén "lèn chặt" tất cả vào một file nén duy nhất, đồng thời đo xem mỗi tiện ích tiến hành trong bao lâu và ghi nhận kích thước của từng file lưu nén được tạo ra.

Các tiện ích đều cho ra những file nén hầu như bằng nhau, chừng 4.1 MB, chỉ chênh lệch vài KB. Chẳng có gì lạ, các chương trình đều dùng phương pháp tương tự để nén file. Tuy nhiên, tốc độ xử lý có sự khác biệt khá lớn: công cụ nén nhanh nhất (PKZip 2.6) chỉ cần 20 giây, trong khi công cụ chậm nhất (TurboZip 1) lại ì ạch mất gần 2 phút.

WinZip: nhanh chóng, dễ dàng

WinZip 7 tỏ ra là một trong các tiện ích nén dễ sử dụng nhất. Một thanh công cụ cho phép bạn tạo những file .zip mới, bổ sung file vào một file zip sẵn có, hoặc bung các file từ một file zip, thật là tiện lợi. Nó lại chạy nhanh, tạo file zip chỉ mất 25 giây. Chương trình cho phép bạn chỉ chọn và nén các file mang thuộc tính lưu trữ, và sau khi đã nén thì xóa thuộc tính này. Các tiện ích sao lưu dự phòng (backup utility) cũng làm hệt như vậy, và chính với khả năng này WinZip nghiễm nhiên trở thành chương trình sao lưu tuyệt vời. WinZip cũng hỗ trợ việc sao chép file tự động lên nhiều đĩa (disk spanning).

Khác với WinZip cho bạn thao tác bằng thanh công cụ, PKZip for Windows phiên bản 2.6 lại có các menu thả xuống, nhưng cũng dễ sử dụng như WinZip. Nó cũng cho phép chọn nén các file mang thuộc tính lưu trữ, cũng có thể chép lên nhiều đĩa. WinZip và PKZip đều là những chương trình nén rất tuyệt.

Ngược lại, DropStuff 1 mất gần như gấp đôi thời gian (39 giây) so với PKZip để tạo file .zip, và cũng không dễ dùng lắm. Hầu hết công cụ nén đều yêu cầu bạn chọn tên và vị trí cho file nén trước khi mở file đó, nhưng DropStuff lại tự làm chuyện đó thay bạn. Để tạo một file nén mới, bạn chỉ việc chọn các file cần nén rồi nhấn Add. Sau khi đã biết cách thì xoay xở cũng khá dễ dàng, tuy nhiên bạn sẽ không thể tùy chọn nén theo thuộc tính lưu trữ, cũng không thể chép một file lên nhiều đĩa.

Theo đánh giá, ZipMagic 2.02 cũng khó dùng chẳng kém DropStuff. Quả là có một trình wizard thì giúp đơn giản hóa quy trình, nhưng thời gian nén mất tới 83 giây so với 41 giây khi không có wizard. Các file đã nén hiển thị trong Explorer dưới dạng thư mục (folder), nhưng chỉ thêm phiền phức chứ chẳng giúp được gì. Chưa hết, nén theo thuộc tính lưu trữ cũng chẳng có.

NetZip Deluxe 6.3 thì tương đối dễ sử dụng, hỗ trợ chép file lên nhiều đĩa và nén tùy theo thuộc tính lưu trữ, nhưng thời gian nén lại quá lâu, những 52 giây. NetZip cũng hiển thị các file nén dưới dạng folder như ZipMagic.


Công cụ kiểm soát sự cố

Hãy dùng một bộ tiện ích trong đó có trình kiểm soát sự cố, và đừng quên thường xuyên lưu dữ liệu của bạn!

Nếu dùng Windows, bạn hẳn biết về các sự cố. Những sự cố này do nhiều nguyên nhân: nào là ứng dụng không phù hợp với yêu cầu hệ thống, Registry hay các hệ thống cũ bị hỏng, các driver thiết kế tồi hoặc không tương thích. Đôi khi sự cố xảy ra trong khi nạp Windows, đôi khi ngay giữa lúc bạn đang làm việc ngon trớn. Nhưng bất cứ lúc nào xảy ra sự cố, bạn đều có thể mất toi dữ liệu đáng giá và thời giờ quý báu.

Dù Windows 98 quả có tốt hơn nhiều so với Windows 95 trong việc tránh những chuyện đáng sợ đó, nó vẫn chưa hoàn thiện. Có hai loại tiện ích thứ ba có thể giúp bạn. Loại đầu tiên ngăn chặn các sự cố của trình ứng dụng khi chúng xảy ra và bạn có thể giữ nguyên dữ liệu khỏi bị mất. Loại thứ hai, kém tích cực hơn, chỉ cố làm một việc là dọn dẹp "tàn dư" sau sự cố.

Ngăn ngừa thảm họa

Hai công cụ chắn sự cố (crash interceptor) là Norton CrashGuard 4 và Quarterdeck Crash Defender 2 Deluxe. Cả hai đều là sản phẩm của Symantec, đều được thiết kế để ngăn các thông điệp lỗi của ứng dụng và của hệ thống. Sau khi bạn đã cài đặt công cụ chắn sự cố, nó sẽ thay các báo cáo lỗi thông thường của Windows bằng một hộp thoại cho bạn tùy chọn giải phóng (hay "giải đông", unfreeze) ứng dụng đang dùng, nhờ đó bạn có thể lưu các file dữ liệu đang mở trước khi Windows khởi động lại.


Reset 2000 cho phép lưu các file hệ thống quan trọng, sao cho bạn phục hồi được dễ dàng hơn sau một sự cố nghiêm trọng.


Cả hai công cụ đều thành công trong việc cứu dữ liệu khỏi những sự cố xảy ra trong Microsoft Publisher 97/98 và Office 95/97. Nhưng đôi khi, việc chọn tùy chọn giải đông (unfreeze) hay "chống đông" (antifreeze), lại khiến một sự cố lan rộng ra phần còn lại của hệ thống, buộc bạn phải khởi động máy lại.
Xử lý sau sự cố

Thay vì ngăn các sự cố, WinRescue 95/98 và Reset 2000 lại cố xử lý mớ hỗ lốn mà sự cố để lại. Nhưng chẳng cái nào làm việc đó thật sự ra hồn cả.

WinRescue tạo ra vô số file lưu hệ thống, mỗi file đều chứa Windows Registry chưa bị hỏng gần nhất, cộng với các file .ini, file hệ thống của DOS, cấu hình Desktop, các menu Start và nối kết IE Favorites (người dùng có thể tùy biến các file lưu để đưa vào thêm những file và thư mục chỉ định khác). Nhưng nếu bạn muốn "cải biên" vài thông số nào đó, thì ScanReg của Windows 98 có thể cũng làm việc đó tốt hơn nhiều.

Reset 2000 của Reset Software được tự động hóa triệt để hơn. Nó tự động tạo và duy trì năm bản sao Windows Registry, Desktop, menu Start và các file cấu hình hệ thống. Sau đó, nếu Windows không khởi động được, sẽ có một màn hình "trước khi khởi động" (preboot screen) cho phép phục hồi cấu hình chưa bị hỏng gần nhất. Chỉ có điều Reset 2000 hơi đắt, tới 50 USD!

Nếu hệ thống của bạn hay bị sự cố đến nỗi cần phải đầu tư đáng kể, bạn nên dùng Norton SystemWorks, trong đó có cả CrashGuard và tính năng Rescue Disk, cộng với tính năng chẩn đoán, tối ưu hóa Registry cũng như phòng chống các FAT (File Allocation Table, bảng định vị file) và thư mục bị hỏng do virus gây ra. Người dùng Windows 95 không có được công cụ ScanReg của Windows 98, nếu bạn là một trong số đó và lại tin chắc rằng không cần tiện ích nào khác, hẳn nên nhắm tới WinRescue.

Các trình quản lý file

Nếu bạn cần thay thế các công cụ trong Windows, thì PowerDesk Utilities là tốt nhất, hơn nữa lại được cung cấp miễn phí cùng với Fix-It Utilities 99 của Mijenix.

Tại sao bạn lại cần thêm một trình quản lý file? Hãy xem, bạn đã có Windows Explorer để sao, chuyển, truy xuất và xử lý file đủ các kiểu. Nhưng nếu bạn làm việc nhiều với các file, tải xuống, kiểm tra, chuyển vị (relocate), nén file, thì những hạn chế của Explorer sẽ bộc lộ. Các trình quản lý file thứ ba có thể giúp giải quyết êm xuôi những hạn chế đó. Các sản phẩm này mang đến cho bạn nhiều tiện lợi mà Explorer đã bỏ sót, chẳng hạn như tách đôi cửa sổ để xem hai folder cùng một lúc, lọc dữ liệu để chỉ xem những file cần thiết, và tính năng nén file cài sẵn.

Năm trình quản lý file: DiskJockey 98 của Clear & Simple Software, Drag and File Gold của Canyon Software, FileTiger của Science Translations, PowerDesk Utilities 99 của Mijenix, và Turbo Browser 98 của Pacific Gold Coast. Cái nào tốt nhất? Câu trả lời rất dễ: PowerDesk ăn đứt các đối thủ trong mọi khía cạnh. Nó vừa dễ sử dụng, tích hợp tốt với Windows, vừa làm được hầu như bất cứ việc gì mà bạn yêu cầu trình quản lý file phải làm. Chưa hết: nó cũng là cái rẻ nhất.

Ưu thế của PowerDesk

Cả về hình thức lẫn cách hoạt động, PowerDesk đều giống bản Windows 95 của Explorer, cho nên bạn thấy quen ngay. Đồng thời nó lại thực sự kết hợp với Windows. Chỉ cần nhấn phím phải vào một file, bạn sẽ có các tùy chọn của PowerDesk như Zip và Copy. Hoặc có thể "triệu tập" PowerDesk bất cứ lúc nào khi nhấn vào biểu tượng My Computer.

PowerDesk tỏ ra trội hơn Explorer trong nhiều chi tiết. Bạn có thể tách đôi cửa sổ để xem hai folder cùng một lúc, in một danh sách các file rồi lọc danh sách đó để chỉ xem một số loại file nào đó. Bạn có thể dễ dàng "bật" và "tắt" phần cửa sổ hiển thị cây thư mục, nhưng nó vẫn hiện diện như một danh mục thả xuống.

PowerDesk tỏ ra trội hơn Explorer trong nhiều chi tiết, chẳng hạn như tách đôi cửa sổ để xem hai folder cùng một lúc.


Cũng như Microsoft, Mijenix sử dụng công nghệ xem file Quick View của hãng Inso. Nếu bạn chưa có Quick View, chương trình cài đặt PowerDesk sẽ cài đặt cho bạn. Cũng như phiên bản Quick View của Windows, PowerDesk chỉ có một số lượng khiêm tốn các trình xem file (file viewer) tập trung chủ yếu vào các ứng dụng Microsoft Office, tuy nhiên nó bổ sung nhiều khuôn thức đồ họa hơn, trong đó có JPG, GIF và TIF. Khác với Quick View, PowerDesk cho phép sao chép và in ngay những gì bạn xem. Đồng thời, PowerDesk tích hợp tốt với Quick View Plus của Inso (xem "Các trình xem file").

Nhưng hơn hết là PowerDesk 98 không quá đắt. Giá bán lẻ chính thức 30 USD đã rẻ rồi, nhưng bạn còn có thể mua trong cửa hàng và trên mạng chỉ với giá 25 USD. Nếu không, bạn mua trọn bộ Fix-It Utilities 99 của Mijenix (giá 49USD) trong đó có PowerDesk (xem "Các bộ tiện ích trọn gói").

Những tùy chọn khác

Mặc dù PowerDesk là trình quản lý file tốt nhất đối với những mục đích chung, các sản phẩm khác lại có một vài kỹ năng đặc biệt đáng lưu ý. Trong số trình quản lý file đã kiểm chứng, Drag and File Gold của hãng Canyon là trình duy nhất có hỗ trợ File Transfer Protocol (giao thức chuyển file) của Internet, nhờ vậy mà việc gửi file lên một Web site cũng dễ dàng như chép vào đĩa mềm. DiskJockey 98 của hãng Clear & Simple có tính năng xem file mạnh hơn các đối thủ. Nhờ có nhiều trình xem file hơn (cũng dựa trên công nghệ của Inso), bạn có thể xem các ứng dụng Corel và Lotus, trong khi với Quick View cơ bản thì không.


Các trình xem file

Chức năng xem file trong Quick View của Windows cực kỳ hạn chế. Bạn nên mua Quick View Plus hay KeyView Pro thì hơn.

Tính không tương thích file là nguyên nhân hàng đầu của một tai họa mà ai cũng biết. Ví dụ, bạn nhận được một file dữ liệu sau bao lâu chờ đợi, mà thời hạn hoàn thành dự án thì đã cận kề. Hú hồn! Nhưng khi mở file, bạn mới biết rằng nó được tạo bằng một chương trình mà máy bạn không có.

Khi đó, một trình xem file sẽ là vị cứu tinh của bạn. Các tiện ích này giúp xem, in và sao văn bản từ các file được tạo bởi những ứng dụng bạn không có. Thậm chí chúng có thể giữ nguyên định dạng của nguyên bản. Tuy nhiên, chúng không cho bạn chuyển đổi file sang một định dạng khác. Muốn vậy, bạn phải mua một trình chuyển đổi (converter) như Conversions Plus của hãng DataViz (100 USD; www.dataviz.com).

Windows 95 và 98 có trình xem file đơn giản hơn gọi là Quick View, chỉ hỗ trợ 31 loại file, trong đó có các dạng file .asc, .bmp, .doc, .exe, .ini, .ppt, .wmf, .wri và .xls. Quick View thực ra là phiên bản thứ nguyên (scaled-down) của Quick View Plus của hãng Inso. Nhiều người dùng máy tính cũng chẳng cần gì to tát hơn, nhưng nếu thường xuyên nhận những file mà bạn không thể mở, thì nên có một trình xem file chuyên dụng.

Năm trình xem file được kiểm tra trên 15 loại file tương đối phổ biến, gồm văn bản Word, bảng tính Excel, file Macintosh Illustrator, bản trình bày PowerPoint, vài khuôn thức ảnh. File duy nhất mà chẳng trình nào mở được là văn bản Macintosh Quark. Panoramic 3.1 xử lý được hầu hết các dạng file, nhưng cũng đắt nhất, tới 99 USD. Khi so sánh giá cả với tính hiệu quả, KeyView Pro và Quick View Plus (cả hai đều 59 USD) được chọn là sản phẩm tốt nhất.

Quick View Plus mở được 10 trong số 15 file thử. Ngoài con số ít ỏi 31 loại file được hỗ trợ bởi Windows, nó còn hỗ trợ thêm 175 loại file khác nữa. Nó cũng tích hợp với nhiều ứng dụng Windows và tự động kích hoạt khi bạn nhấn vào một file trong bất cứ ứng dụng nào trong số đó. Quick View Plus và KeyView Pro là hai trình xem file duy nhất có thể xem bản trình bày có đuôi .ppt.

Thực tế, KeyView Pro 6.5 của hãng Verity cũng mở được 10 loại file thử như Quick View Plus. Giao diện của nó cực kỳ đơn giản, chỉ cần kéo menu File xuống rồi nhấn Open. Hoặc bạn có thể chọn tích hợp KeyView với các ứng dụng, sao cho nó tự động làm việc khi bạn thử mở một file được tạo trong một ứng dụng mà bạn không có.

Panoramic 3.1 của hãng Cimmentry đọc các file lớn hơi chậm, nhưng bù lại, nó chạy rất nhanh, với giao diện đơn giản, mở được 11 trong số 15 loại file thử, nhiều hơn các trình xem file khác được thử. Đây là trình xem file duy nhất có thể mở các file Microsoft Access và Illustrator được tạo trên Macintosh. Tính năng mark-up của Panoramic cho phép bạn bổ sung ghi chú và đồ họa vào các file đã xem trước khi in chúng ra mà không làm thay đổi file gốc.

Drag and View 4.50 của Canyon Software tích hợp dễ dàng với Windows Explorer. Nó là trình xem file duy nhất được thử có thể xử lý file Macintosh PhotoShop. Tuy nhiên, Drag and View chỉ mở được 9 trong số các loại file thử.
Một trình quản lý file đáng giá ở chỗ có tiện lợi hay không, chứ không phải cần thiết đến mức nào. Không có cái nào thì cũng chẳng chết ai, bạn chỉ phải tự mình làm thêm chút việc. Nhưng nếu bỏ ra 25 USD, PowerDesk giúp bạn đỡ mất công và thời gian ngồi bên máy sẽ dễ chịu hơn nhiều.


Các công cụ hoàn tác và hoàn lại dữ liệu

Nếu bạn thường xuyên sửa chữa tài liệu, hãy mua Undo & Recover. Nếu sẵn sàng chi 70 USD, hãy cân nhắc mua GoBack, một "máy đi ngược thời gian" gần như giả tưởng cho phép bạn phục hồi nguyên hệ thống ngay trong những tình huống virus hoặc sự cố trầm trọng nhất.

Với Undo & Recover Toolbox, bạn có nhiều cách phục hồi file cũ hơn. Một menu Quick Undo trong System Tray cho phép hủy bỏ năm lần lưu gần nhất vào đĩa cứng. Undo Storage Wizard giúp xem và chọn các file đã bị xóa và sửa đổi theo tên hoặc theo ứng dụng. Tính năng Start Over thì tự động phục hồi Windows Registry và các file cấu hình hệ thống. Chỉ có một điều đáng phàn nàn: Undo & Recover không theo dõi các thay đổi thực hiện trong các phiên làm việc của DOS. Giá cũng hơi cao: 40 USD.

Các trình hoàn lại dữ liệu (Undeleter)

Ba tiện ích khác - Lost and Found của PowerQuest, Tiramisu của OnTrack và GoBack của Wild File - không chỉ đơn thuần theo dõi các hiệu chỉnh mà đi xa hơn nhiều; chúng cho bạn khôi phục nguyên trạng (hay phục nguyên) các file bị mất vì virus, sự cố phần cứng, hoặc một file bạn lỡ xóa vì trượt ngón tay lên phím Delete.

GoBack được chọn là trình hoàn lại tốt nhất. Chương trình này duy trì một mẩu tin theo từng sector để theo dõi mọi thay đổi được ghi vào đĩa cứng từ Windows hay DOS, mẩu tin này được lưu trong một phần đặc biệt được bảo vệ trên đĩa cứng. Do đó, nếu virus làm hỏng đĩa của bạn vào ngày Thứ ba, GoBack có thể đưa toàn hệ thống trở lại trạng thái như ngày Thứ hai, và sau khi bạn đã diệt sạch virus, nó sẽ khôi phục các file mà bạn đã hiệu chỉnh trước khi xảy ra sự cố. Giá 70 USD, quả không rẻ. Nhưng với chức năng "đi ngược thời gian" độc nhất vô nhị này thì giá đó cũng đáng lắm.
Hầu hết ứng dụng Windows đều có các chức năng hoàn tác (undo). Bạn có thể "nhặt lại" các file đã xóa trong Recycle Bin của chính Windows. Nhưng có một loạt tiện ích thực hiện chức năng này ở cấp độ rất cao, cho phép bạn phục hồi 100 phiên bản đã lưu gần nhất của một tài liệu Word hoặc tái tạo nội dung của toàn bộ một đĩa cứng đã hỏng.

Lưu và hoàn tác

Ba tiện ích - FlashBack của Aladdin Systems, Save Butt của PGSoft và Undo & Recover Toolbox 2 của Kiss Software - đều cho bạn phục hồi các phiên bản cũ đã lưu của hầu như bất cứ tài liệu nào trong hệ thống. Nếu cần khôi phục một tài liệu Word mà bạn đã lưu một tuần trước, ba tiện ích này đều có thể làm được.

Trong ba tiện ích, Undo & Recover Toolbox làm việc tốt nhất. Nó tự động theo dõi tất cả các file trong hệ thống, kể cả Registry. Ngược lại, Save Butt chỉ tự động theo dõi các tài liệu được đăng ký vào các ứng dụng trên menu Start của Windows; tuy nhiên, bạn có thể thêm các loại file mới nhờ một trình nhỏ System Tray. FlashBack thì cho bạn đăng ký một số loại file cụ thể bằng cách kéo từng loại vào cửa sổ file FlashBack. Cả Undo & Recover lẫn FlashBack đều có thể theo dõi bao nhiêu phiên bản của một file cũng được, còn Save Butt chỉ theo dõi trong vòng 99 phiên bản gần nhất.