Phân biệt khoa học và công nghệ

Khoa học
Từ “Khoa học” bắt nguồn từ tiếng Pháp cổ có nguồn gốc Latin là “Scientia” có nghĩa là “Sự hiểu biết”, mà trong đó gốc của từ “Scio” có nghĩa là "Tôi hiểu”. Trong các ngôn ngữ khác như tiếng Pháp, Tây Ban Nha, Bồ Đào Nha và Ý thì từ tương ứng với từ khoa học cũng mang ý nghĩa này. Cho đến nay, khoa học thường được hiểu là “Hệ thống tri thức về quy luật của vật chất; sự vận động của vật chất; những quy luật của tự nhiên, xã hội và tư duy”. Hệ thống tri thức ở đây là hệ thống tri thức khoa học, xem khoa học như một sản phẩm trí tuệ được tích lũy từ hoạt động tìm tòi, nghiên cứu, sáng tạo. Ở đây cũng cần phân biệt giữa tri thức khoa học với tri thức kinh nghiệm, hai loại tri thức này có điểm chung là dựa trên sự tồn tại khách quan và hướng tới nhận thức chân lý khách quan nhưng giữa chúng có sự khác biệt căn bản: tri thức kinh nghiệm là những hiểu biết được tích lũy trong đời sống hàng ngày thông qua quá trình con người tác động, cải tạo thế giới khách quan và chỉ dừng lại ở mức độ phục vụ cuộc sống mà chưa đi sâu vào tìm hiểu bản chất của sự vật, hiện tượng. Còn tri thức khoa học là những hiểu biết được tích lũy một cách có hệ thống, có mục tiêu và được tiến hành dựa trên các phương pháp khoa học. Tri thức khoa học phát triển từ tri thức kinh nghiệm nhưng không phải sự kế tục đơn giản, mà là sự tổng kết những sự kiện ngẫu nhiên, rời rạc để khái quát hóa thành cơ sở lý thuyết về mối liên hệ hoặc bản chất; là những kết luận về quy luật tất yếu đã được khảo nghiệm, kiểm chứng dựa trên các luận cứ lý thuyết, quan sát hoặc thực nghiệm. Tri thức khoa học không chỉ dừng ở việc phát hiện ra các sự vật hiện tượng, mà còn giải thích bằng các giả thuyết, cơ sở lý thuyết đã có hoặc đề ra cơ sở lý thuyết mới.
Ví dụ: Tri thức kinh nghiệm: vào mùa hè, cảm thấy oi bức, theo kinh nghiệm dự đoán trời sẽ sắp mưa. Tri thức khoa học: mưa rào xảy ra khi nhiệt độ mặt đất cao và không khí có độ ẩm cao, khi không khí nóng lại ẩm khiến cho nước không bốc hơi được, mồ hôi cơ thể khó khô nên cảm thấy oi bức, ngột ngạt.
Ngoài quan điểm cho rằng khoa học là hệ thống tri thức như đã nêu trên, ở các góc độ khác nhau còn có những quan điểm cho rằng: khoa học là hình thái ý thức xã hội, khoa học là thiết chế xã hội, khoa học là hoạt động xã hội…
Theo Luật khoa học và công nghệ Việt Nam, khoa học là “hệ thống tri thức về các hiện tượng, sự vật, quy luật của tự nhiên, xã hội và tư duy”.
Công nghệ
Từ “Công nghệ” có nguồn gốc Hy Lạp là "Technologia" hay "Tεχνολογία" - trong đó "Techne" hay "Tέχνη" là "kỹ năng, kỹ thuật" và "logia" hay "λογία" có nghĩa là "sự học, sự tìm hiểu, sự nghiên cứu”. Cho đến nay, có khá nhiều định nghĩa khác nhau về công nghệ nhưng chủ yếu tập trung theo hai quan điểm:
- Công nghệ là “kiến thức” hay còn được gọi là "phần mềm" bao gồm: sự áp dụng khoa học, các giải pháp, phương pháp, quy trình kỹ thuật, bí quyết, cách thức…
- Công nghệ bao gồm “kiến thức” và “thiết bị”: ngoài phần kiến thức còn gọi là “phần mềm” như nêu trên thì công nghệ còn bao gồm phần "thiết bị" hay còn gọi là “phần cứng” như: máy móc, phương tiện, thiết bị, công cụ, tư liệu sản xuất…
Ví dụ: quy trình sinh khối tế bào sâm Ngọc Linh, hệ thống phần mềm quản lý và tạo lập Website đa năng T-Portal, dây chuyền thiết bị sản xuất trà thảo dược Tanaka, máy chụp cộng hưởng từ MRI...
Nhìn chung, công nghệ có thể hiểu bao gồm: kiến thức, thông tin, bí quyết, phương pháp, quy trình (phần mềm) và phương tiện, thiết bị, công cụ, tư liệu sản xuất (phần cứng) cùng với một số tiềm năng khác (tổ chức, pháp chế…) được áp dụng vào môi trường thực tế để tạo ra sản phẩm và dịch vụ.
Theo Luật khoa học và công nghệ Việt Nam, công nghệ là “tập hợp các phương pháp, quy trình, kỹ năng, bí quyết, công cụ, phương tiện dùng để biến đổi các nguồn lực thành sản phẩm”.